ساینس و خداگرایی قسمت ۳
علم‌گرایی (ساینتیسیزم) و پرسش از وجود خدا: نقدی بر انحصارگرایی روش تجربی
مقدمه:
در عصر حاضر، علم‌گرایی یا ساینتیسیزم به عنوان یکی از دیدگاه‌های پرنفوذ، ادعا می‌کند که تنها گزاره‌های تجربی و قابل مشاهده ارزش معرفتی دارند. از منظر این دیدگاه، تنها چیزی که می‌توان آن را «دانش واقعی» نامید، محصول روش علمی تجربی است. از این رو، چون خداوند موجودی فرامادی و غیرقابل مشاهده مستقیم است، برخی نتیجه می‌گیرند که نه‌تنها اثبات وجود او ممکن نیست، بلکه سخن گفتن از او نیز غیرمعتبر است.
در این مقاله، به نقد مبانی معرفت‌شناختی علم‌گرایی پرداخته و نشان داده می‌شود که این رویکرد نمی‌تواند به‌تنهایی مرجع کامل برای کشف حقیقت باشد. همچنین استدلال‌هایی در دفاع از امکان شناخت خداوند ارائه می‌گردد.
آیا علم به سوالات «چرا» پاسخ می‌دهد؟ تفاوت میان «چگونه» و «برای چه»
علم معمولاً پاسخ‌گوی سوالات “چگونه؟” است؛ یعنی تمرکز آن بر مکانیسم‌ها و فرآیندهاست. در مقابل، دین و فلسفه به دنبال پاسخ به سوالات “چرا؟” هستند؛ یعنی پرسش از معنا، هدف و غایت.
مثال:
علم توضیح می‌دهد که چگونه قلب انسان خون را پمپ می‌کند یا چگونه نور در چشم منعکس می‌شود. اما نمی‌تواند به پرسش‌هایی مانند “چرا ما در این جهان هستیم؟” یا “هدف زندگی چیست؟” پاسخ دهد. این نوع سوالات فراتر از توان روش تجربی هستند و به قلمرو فلسفه و الهیات تعلق دارند.
هوش مصنوعی و مسئله خالق: آیا همیشه برنامه‌نویس قابل مشاهده است؟
در دنیای مدرن، هوش مصنوعی و الگوریتم‌های پیچیده نقش مهمی در فناوری بازی می‌کنند. ما معمولاً وقتی با یک سیستم پیچیده روبرو هستیم، فرض را بر وجود یک طراح یا برنامه‌نویس می‌گذاریم؛ حتی اگر آن فرد را به چشم نبینیم.
مثال:
فرض کنید یک نرم‌افزار بسیار پیشرفته ساخته شده باشد که قادر به یادگیری، تحلیل و تصمیم‌گیری باشد. اگرچه ما نمی‌توانیم برنامه‌نویس آن را مستقیماً مشاهده کنیم، ولی وجود این سیستم خود نشانه‌ای از طراحی هوشمند است.
این مثال می‌تواند درک انسان از مفهوم خداوند به عنوان خالق جهان را ملموس‌تر کند: آیا نظم و پیچیدگی جهان نمی‌تواند دلیلی بر وجود یک خالق فراتر از تجربه حسی ما باشد؟
نتیجه‌گیری:
علم ابزاری قدرتمند برای شناخت چگونگی پدیده‌هاست، اما نمی‌تواند به تنهایی پاسخ‌گوی سوالات بنیادین هستی‌شناسی و غایت‌شناسی باشد. انحصار معرفت به روش تجربی نه‌تنها محدودکننده است، بلکه ما را از درک ابعاد عمیق‌تری از وجود نیز محروم می‌سازد. ترکیب علم، فلسفه و دین می‌تواند تصویری جامع‌تر از واقعیت به ما بدهد.
این مطلب از سایت صراط وب ارائه شده است.
جهت ادامه مطلب اینجا کلیک کنید.
