ساینس و خدا گرایی قسمت ۴
مغالطه‌ی «چون نمی‌بینم، پس نیست»: نقدی بر استدلال عدم مشاهده در رد وجود خدا
مقدمه:
یکی از استدلال‌های رایج در میان برخی خداناباوران، این است که چون خداوند متعال به طور مستقیم با حواس پنج‌گانه قابل مشاهده یا تجربه نیست، پس احتمالاً وجود ندارد. در نگاه اول، این استدلال ممکن است منطقی به نظر برسد، اما با کمی تأمل روشن می‌شود که این نوع استنتاج، در واقع یک مغالطه‌ی ساده‌انگارانه است که با نفی دلیل اشتباه گرفته می‌شود.
تمایز بنیادین: «درک نکردن چیزی» با «درک کردن عدم چیزی»
برای بررسی دقیق‌تر این مسئله، باید میان دو مفهوم کلیدی تمایز قائل شویم:
۱. درک نکردن چیزی
این وضعیت به معنای ناتوانی ذهنی یا شناختی ما در فهم یا تصور دقیق یک پدیده است. گاهی این ناتوانی ناشی از محدودیت‌های حسی یا فقدان اطلاعات کافی است.
مثال:
برای انسان‌های اولیه، تصور دستگاهی مانند تلفن همراه که می‌تواند از راه دور صدا و تصویر منتقل کند، تقریباً غیرممکن بود. اما این ناتوانی در درک، به هیچ وجه به معنای عدم امکان وجود چنین فناوری‌ای نبود. همین‌طور، ما با چشم غیرمسلح ستاره‌های بسیار دور را نمی‌بینیم، اما ابزارهای علمی وجودشان را اثبات کرده‌اند.
۲. درک کردن عدم چیزی
این حالت زمانی رخ می‌دهد که ما با استدلالی محکم، نبود یک پدیده را به طور قطعی اثبات می‌کنیم.
مثال:
ادعای طی کردن فاصله‌ی کرمانشاه تا تهران در عرض یک دقیقه، با توجه به محدودیت سرعت نور و قوانین فیزیک، غیرممکن است. همچنین، سفر به گذشته با استناد به یافته‌های علمی، کاملاً غیرقابل تحقق است.
عدم مشاهده خدا: ناتوانی حواس، نه نبود او
در بحث وجود خداوند متعال، عدم مشاهده مستقیم با حواس پنج‌گانه، به معنای “درک نکردن چگونگی دقیق وجود او” است، نه “درک کردن نبود او”. ذات فرامادی و متعالی خداوند، فراتر از ابزارهای سنجش مادی و محدود ماست.
مثال علمی:
چشمان انسان نمی‌توانند اشعه ایکس را ببینند، اما این بدان معنا نیست که اشعه ایکس وجود ندارد یا در پزشکی کاربرد ندارد. به همین ترتیب، محدودیت ابزارهای حسی ما نمی‌تواند معیار نهایی برای سنجش واقعیت‌های غیبی و ماورایی باشد.
نتیجه‌گیری:
استدلال عدم مشاهده، دلیلی کافی برای انکار وجود خدا نیست. این مغالطه رایج، ناشی از درک نادرست از ماهیت شناخت، ادراک و ابزارهای معرفتی انسان است. برای داوری منصفانه درباره‌ی مسائل هستی‌شناختی، باید مرز میان نادانی ما نسبت به چیزی و اثبات نبود آن چیز را با دقت رعایت کنیم.
این مطلب از سایت صراط وب ارائه شده است.
جهت ادامه مطلب اینجا کلیک کنید.
